Koło Naukowe Meritum

Strona Konferencji Od Hałdy do Kultury

Studencka Konferencja „Od hałdy do kultury – rola rewitalizacji w aktywności kulturalnej obszarów poprzemysłowych" odbyła się 1 grudnia 2011r. na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Została ona zorganizowana przez Koło Naukowe Meritum przy współpracy z Kołem Naukowym Młodych Menedżerów Kultury ARTmagedon, Instytutem Kultury oraz Instytutem Spraw Publicznych. Opiekunem merytorycznym konferencji był dr hab. inż. arch. Krzysztof Skalski, prof. UJ – specjalista w dziedzinie rewitalizacji, wieloletni prezes, obecnie zasiadający w Radzie Programowej Stowarzyszenia Forum Rewitalizacji.

Konferencja rozpoczęła się o godzinie 9.00 powitaniem gości przez prowadzącą Aleksandrę Piotrowską oraz prezentacją Koła Naukowego Meritum wygłoszoną przez przewodniczącą Natalię Dydo podczas której zapoznano gości z ogólnymi informacjami dotyczącymi wyjazdu naukowego do Zagłębia Ruhr. Referat otwierający konferencję wygłosiła Aleksandra Piotrowska, dotyczył on Rewitalizacji obszarów staromiejskich i poprzemysłowych i stał się niezbędną podstawą pojęciową dla uczestników konferencji, pozwalającą im lepiej zrozumieć zagadnienia przedstawione w dalszej jej części. Kolejna z referujących Agnieszka Pudełko przedstawiła historię Zagłębia Ruhry, co umożliwiło kolejnym występującym przystąpienie do ewaluacji projektu badającego znaczenia uzyskania tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2010 dla Zagłębia Ruhry. Wygłaszającymi referaty w tej części byli: Simon Pazniak (Landschaftpark), Magdalena Ładosz (Zollverein) oraz Katarzyna Cieślik (Hansa Kokerei). Uczestnicy wyjazdu przedstawili przykłady wykorzystania przestrzeni poprzemysłowych w Zagłębiu Ruhry w różnym stopniu ingerujące w zastaną przestrzeń. Na koniec tego bloku wystąpień Weronika Pokojska w referacie Zmiana przez kulturę, kultura poprzez zmianę przedstawiła jakie wydarzenia organizowane były w ramach ESK w Zagłębiu Ruhry, oraz jak przestrzenie postindustrialne zostały na ten cel wykorzystane.  Po referatach nastąpiła przerwa kawowa dla wszystkich uczestników.

W ramach czasu zarezerwowanego wstępnie na dyskusję prof. Krzysztof Skalski podsumował pierwszy blok referatów i odniósł się do swoich francuskich doświadczeń związanych z rewitalizacją regionu Nord-Pas-de-Calis oraz do krakowskiego przykładu Alei Róż w Nowej Hucie. Profesor opowiedział także o problemach w definiowaniu rewitalizacji w przeszłości, oraz o drodze, jaką przeszły wydziały architektury od jednostek stricte związanych ze sztuką do ważnych partnerów procesu rewitalizacji. Wspomniał także, że obszary ewolucyjne, jako świadectwo zmagań człowieka z naturą, zostały niedawno wpisane jako nowy typ na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Następnie dr Łukasz Gaweł z Instytutu Kultury opowiedział o audycie na Śląskim Szlaku Zabytków Techniki, który właśnie zakończył oraz o przykładach rewitalizacji terenów poprzemysłowych w ramach tej ścieżki. Z przeprowadzonych badań wynika, że najczęstszym sposobem wykorzystania przestrzeni postindustrialnych są jednorazowe eventy kulturalne. Jednak takie wykorzystanie nie gwarantuje rewitalizacji obszaru, jedynie jego odnowienie. Niezwykle istotny jest zatem fakt wpisania miejsca na stałe w pejzaż kulturowy, z uwzględnieniem różnych grup interesów oraz zachowaniem pamięci i przestrzeni.

Po przerwie odbył się panel dyskusyjny, w którym zaproszeniu goście (Małgorzata Ćwikła, dr Łukasz Gaweł) rozważali, Czy rewitalizacja może stać się przyszłością kultury. Pani Małgorzata Ćwikła wysunęła interesującą tezę dotyczącą tego, że kultura zwykle zajmuje to, co się kończy, jest ona spadkobiercą dziedzictwa przemysłowego, po którym zostaje pewien potencjał. Może on być wykorzystany na cele gospodarcze, turystyczne, kulturalne lub zawłaszczony przez grupy społeczne. Z kolei prof. Skalski zwrócił uwagę, że rzadko zdarzają się sytuacje, w których w ciągu jednego pokolenia zmienia się świadomość na temat miejsca pracy – a miało to miejsce np. w kopalni Zollverein, w której byli górnicy oprowadzają obecnie wycieczki w charakterze przewodników. Uczestnicy konferencji i paneliści poruszali między innymi kwestię sformalizowania wniosków aplikacyjnych i konieczności wyrażania efektów rewitalizacji w liczbach. Problem ten jawił się zarówno jako szansa i zagrożenie. Z jednej strony w wypadku instytucji kultury zyski finansowe najczęściej nie są wypracowywane, a tych pozaekonomicznych nie można wyrazić w formie liczbowej, z drugiej strony wnioski dają więcej możliwości organizacjom działającym w przestrzeniach postindustrialnych na pozyskiwanie funduszy, a samo otoczenie, w którym działają, jest ogromnym atutem już na starcie. Wszyscy z zabierających głos byli zgodni w jednej kwestii – nie ma rewitalizacji dla samej rewitalizacji, najważniejsze jest trwanie projektu po zakończeniu fazy inwestycyjnej i wykreowanie przyjaznej przestrzeni do życia dla mieszkańców. W tym miejscu zwrócono uwagę na ogromną rolę samorządów, które pomagają przejść społeczności „od entuzjastów do biurokratów" i dołożyć wszystkich starań, aby projekt trwał i przynosił jak największe korzyści dla wszystkich.

Kolejny blok wystąpień dotyczył Górnego Śląska. Przedstawione w tej części referaty to: Rewitalizacja osiedli i kolonii robotniczych na przykładzie Nikiszowca w Katowicach (Magdalena Obarska), Efektywność działań rewitalizacyjnych obiektów zajmujących się działalnością kulturalną na Górnym Śląsku na przykładzie zabytkowej KWK "Gudio" w Zabrzu, Chorzowskiego Centrum Kultury oraz Centrum Edukacji Kulturalnej i Edukacji Regionalnej w Gliwicach (Barbara Zachnik) oraz Wykorzystanie terenów postindustrialnych na działania kulturalne na przykładzie festiwalu Tauron Nowa Muzyka (Urszula Rząd). Referaty wygłoszone w tej części płynnie połączyły pozostałe bloki i doskonale przedstawiły rodzimy potencjał, jaki tkwi w terenach znajdujących się w zagłębiu górniczym. Celem wprowadzenia tego bloku było ukazanie w jaki sposób region tak podobny do Zagłębia Ruhry realizuje działania z zakresu rewitalizacji oraz jak wykorzystuje posiadane przestrzenie postindustrialne do celów kulturalnych. Przytoczone przykłady zobrazowały działania na poziomie społeczności lokalnych, instytucji samorządowych, ale także w kontekście działań komercyjnych.

Tematem ostatniego bloku wystąpień była rewitalizacyjna mapa Polski. Natalia Brylowska w referacie dotyczącym Rewitalizacji terenów postoczniowych w Gdańsku zwróciła szczególną uwagę na site-specifity, czyli kontekst miejsca, w którym zostają podejmowane działania. Z kolei Bartosz Grad ukazał nam inne spojrzenie na temat konferencji, biorąc pod uwagę głównie aspekty środowiskowe, ale także rozszerzając pojęcia kultury na zagadnienia związane z kulturą masową na terenie byłych zakładów sodowych Solvay w Krakowie w referacie Białe Morza - od zakładów sodowych do POPkultury. Kolejny referat (Kaja Cygankiewicz) dotyczył szans, jakie w rewitalizacji upatruje Łódź jako (być może) przyszła Europejska Stolica Kultury. Ostatnia i najbardziej wytrwała uczestniczka konferencji Paulina Chodnicka zaprezentowała referat dotyczący potencjału rewitalizacyjnego białostockiej Weglówki, czyli dawnych magazynów wojskowych, w których obecnie działają liczne organizacje pozarządowe.

Podsumowania wszystkich referatów dokonał prof. Krzysztof Skalski, dziękując zarówno uczestnikom jak i organizatorom za podjęcie tej inicjatywy. W planach pokonferencyjnych znajduje się wydanie książki z referatami wygłoszonymi podczas tego wydarzenia pod redakcją prof. Skalskiego oraz dr Gawła.

STATYSTYKI

Konferencja okazała się dużym sukcesem - szacujemy, że uczestniczyło w niej ok. 100 osób. Aż 93% z wypełniających ankietę zadeklarowało, że w czasie konferencji poszerzyło swoje wiadomości o rewitalizacji. Większość z ankietowanych dobrze lub bardzo dobrze oceniła następujące elementy: tematykę konferencji, poziom merytoryczny wystąpień, sposób zaprezentowania tematu, dyskusję oraz wyczerpanie tematu. Analiza i podsumowanie ankiet znajdują się w załączniku. O dużym powodzeniu konferencji świadczą także statystyki profilu na portalu społecznościowym Facebook.

OSOBY ZAANGAŻOWANE W ORGANIZACJĘ KONFERENCJI: Ernest Bartoszewski, Paulina Chodnicka, Katarzyna Cieślik, Justyna Czuj, Izabela Cywa, Natalia Dydo, Ewelina Furmanek, Agnieszka Gąsiorek, Justyna Gołąb, Marcin Ochmański, Marta Otrębska, Aleksandra Piotrowska, Weronika Pokojska, Agnieszka Pudełko, Wojciech Pudełko, Wojciech Staroń, Aleksandra Szota, Alicja Szwarczewska, Edyta Waligórska, Agnieszka Włodyka.

Projekt został dofinansowany z funduszy Rady Kół Naukowych UJ.

Tekst: Agnieszka Pudełko

Zdjęcia: Katarzyna Cieślik, Aleksandra Szota